Dilimizin Zenginlikleri Projesi Üzerine Düşüncelerim

İnsan, sıcağı soğuktan, acıyı tatlıdan, iyiyi kötüden ayırt etmeye başladıktan sonra -başka bir ifade ile bilinç kazandıktan sonra- başta kendisi olmak üzere temas ettiği her durum ve olayı sorgulamaya, üzerinde çeşitli düşünceler geliştirmeye başlar.  Bu durumu "insanın varoluşu" olarak nitelendirebiliriz. İnsan, kendisi ve çevresi ile kurduğu bu etkileşimi çeşitli yollar ile ifade etmek ihtiyacı hissetmektedir. İnsanın varoluşunu ifade etme çabasında başvurduğu en temel araç dildir. Bu bağlamda dil bahsi çok önemlidir. Dil, yalnızca sözünü ettiğim bu iletişim sürecinin bir parçası değildir. Bu iletişim süreci ile birlikte dil, düşüncenin, hafızanın ve kimliğin ayrılmaz bir parçası, taşıyıcısıdır.

Bu bağlamda ifade edilebilir ki, dil insanların dünyayı anlamlandırma ve benliğini tanıma-tamamlama sürecinde önemli bir rol oynamaktadır. Dilin doğrudan kimlik ve şahsiyet ile ilişkisi bulunmaktadır. Dil bireylerin kimliğini oluşturmasında başat bir unsurdur. Dolayısıyla bireylerin meydana getirdiği toplulukların kimliği de dil vasıtasıyla inşa edilmektedir. Bu yüzden dilin ve zenginliklerinin korunması bireylerin ve toplumların kimliklerini, karakterlerini de korumak anlamı taşır. 

Modernleşen ve küreselleşen bir dünyada dilin korunması, zenginliklerinin muhafaza edilmesi, onun sonraki kuşaklara aktarılması gibi konularda çok çeşitli problemler ile karşı karşıya olduğumuz söylenebilir. Bu gerçeğin farkında olan uluslar, dillerini muhafaza etmek adına çeşitli tedbirler almakta, eğitim sistemlerini bu anlamda revize etmektedirler. Türkiye'de de dilimizi korumak ve onu gelecek nesillere zenginlikleri ile aktarabilmek için çeşitli tedbirler alınmış ve bazı projeler yürütülmüştür, yürütülmeye devam edilmektedir.

Bu bağlamda "Dilimizin Zenginlikleri" serlevhası altında eğitim kurumlarımızda çeşitli sosyal ve kültürel faaliyetler ile uygulanan bir projeden söz etmek istiyorum. İfade ettiğim bu projenin en temel amacının dilimizi ve zenginliklerini yetişen nesillere taşımak, aktarmaktır. Dilimizi ve zenginliklerini yetişen nesillere aktarma sürecinde doğrudan yaşantılar kullanılmakta, böylece yaparak yaşayarak öğrenme ilkesi gözetilerek öğrencilerde istendik davranışlar geliştirilmektedir. Bu davranışlar konuşulan dilin bilincinde olmak ve ana dile hakim olmak ile başlamaktadır. Çünkü eylemler, önce zihinde şekillenmeye başlar. Zihni şekillendiren ise kelimelerdir, başka bir ifade ile dildir.

Dilimizin Zenginlikleri Projesi'nin uygulama kılavuzu ve anasınıfı, ilkokul, ortaokul, lise kademeleri için eylem planları Millî Eğitim Bakanlığı'nın internet sitesinde yayınlanmıştı.

İlkokul İçin Örnek Faaliyetler

• Klasik Eser Okumaları
• Çocuk Şiirleri Okumaları
• Dede Korkut Okumaları
• Deyimler ve Atasözleri Okumaları
• Masal Okumaları
• Mısra Ezberleme
• Türkü Ezberleme
• Dilimizin Zenginlikleri Şöleni

Ortaokul İçin Örnek Faaliyetler

• Klasik Eser Okumaları
• Yunus Emre Şiirleri Okumaları
• Anahtar Kelimeler ile Hikaye Anlatma Yarışması
• Dede Korkut Okumaları
• Deyimler ve Atasözleri Okumaları
• Mesnevi'den Hikayeler
• Mısra Ezberleme
• Dilimizin Zenginlikleri Şöleni

Lise İçin Örnek Faaliyetler

• Klasik Eser Okumaları
• Safahat Okumaları
• Divan-ı Lügati't Türk Okumaları
• Deyimler ve Atasözleri Okumaları
• Beyit Ezberleme
• Yunus Emre Divanı Okumaları

Dilimizin Zenginlikleri Projesi kapsamında bütün eğitim kademelerinde uygulanmak üzere hazırlanan eylem planları incelendiğinde üzerinde ısrarla durulan ortak hususlar olduğu fark edilmektedir. Bu husus, geçmiş ile bugünün arasındaki bağın güçlendirilmesidir. Kadim ve köklü bir dile sahibiz. Hem sözlü geleneği hem yazılı kültürü güçlü olan bir milletin mensubuyuz. Mensubiyetlerimiz bizleri belirli mesuliyetleri omuzlamaya götürmektedir. Bu anlamda başta Yunus Emre'yi ve şiirlerini, Dede Korkut Masallarını eğitim kurumlarında öğrencilere tanıtmak ve taşımak oldukça önem arz etmektedir. Türkçe denildiğinde akla Yunus Emre'nin şiirleri ve Yunus Emre'nin lisanı gelmelidir.

Projenin uygulama kılavuzunda yararlanılması gereken kaynaklar ve eserler detayları ile paylaşılmıştır. Dikkatimi çeken ve değerli-anlamlı bulduğum noktalardan birisi de projede yer alan, uygulama kılavuzunda detaylandırılan sözlükler bahsidir. Dilimizde hazırlanan çeşitli sözlüklerden öğrencileri haberdar etmek ve bahsi geçen sözlükler ile öğrencileri tanıştırmak da projenin amaçları arasındadır. Sözlükler dilimizin hafızasıdır. Unutulan, eskisi kadar sık kullanılmayan pek çok sözcük bu sözlüklerde bulunmaktadır. Anlamları ve kullanım misalleri ile hazırlanan sözlük çalışmaları ile yürütülen etkinlikler, öğrencilerin kelime dağarcığını artıracağı kanaatindeyim.

Uygulama kılavuzunun hazırlanış tarihine baktığımda Kasım 2023 olduğu görülmektedir. Yaklaşık bir buçuk yıllık bir zaman dilimi geçmiş. Bu sürecin uygulama çıktılarını görmek için yeterli olduğunu düşünmüyorum. En az dört-beş yıllık bir uygulama tecrübesinden sonra uygulamada süreç çıktılarını değerlendirmek daha sağlıklı olacaktır. Dilimizi ve dilimizin zenginliklerini önemseyen, bu anlamda çeşitli faaliyetler yürüten birisi olarak bu projenin çıktılarını merak ediyorum. Böyle bir değerlendirme çalışması olduğunda buradan hem yorumlayıp hem de paylaşacağım.